Kichwa aymara rimanapa sunidunkuna
Alli llapaykita napayaq!
Ancash-Huaylas kichwaman tikratsiq: S. Hernán Aguilar
Kay napakuq páginata huk rimana qillqashqachaw liyiyta munarqa —kichwachaw, aymarachaw,
kastillanuchaw, ingléschawpis— kay
kaqman tanuriy.
Kichwata aymaratawan wiyariy!
Llapan
kananyaq kichwa, aymara rimakuqkuna genti
hina kutinpa kay rimaykunachaw parlayaptinqa unay patsa yayankunawanmi —Andes nishqa markankunawanmi—
tinkutsinakuriyan. Ari kay rimaykunachaw
parlakuriyaptinmi hanchanakur tsay unay yayankunaman kutirir, paykunata
kawatsikuriyan, tsay nawpa tukuyta kamayanqantapis kay Andes markakunachaw hina rikaariyan.
Kay unay marka nunakuna warmikunam, hinantimpam kanan kichwanta, kanan aymaranta kanan Andes nishqaman tsimpakamayaq qishpitsiyarqan: kanan Ecuador, Perú, Bolivia patsayaq. Hina kay tukuy markakunachawnam genti huk wiyakuq kichwata, huk wiyakuq aymaratana ichikllapa ichikllapa parlakuyta qallaykuyarqan, ari allapa hatun, allapa karu kay kanan markakuna kayaptin. Kay cd‑romwanmi, kay web-páginawanmi, tsayta alli wiyakurishun, ari imanaw tukuy genti, tukuy llaqtapiq kichwanta, aymaranta huk kaqtanaw parlakuyan. Imanawtaq, imanirtaq tsay tukuq niraq kichwa, tsay tukuq niraq aymara tsaynaw qishpikurqan. Tsaytam ari kaychaw yachakurishun.
Kananmi tukuy llaqta markakunapiq gentita tinkutsikurnin wiyarishun, imanaw yupayarnin huk niyanqanta. Tsay grabashqata wiyanantsikpaq computadorapa ukushninta kuyuratsishun y cursorta llaqta marka shutin hananman churarishun. Tsay shutinkunam kay chaw qillkashqa uraninchaw kaykan (munarqa tsayman tanuriy). Ari yaykuriy. (Kay sunidu nishqan mana wiyakuptinqa, computadoraykichaw mana imapis wiyakuptinqa, kayman tanuramuy yanapakuq páginata rikanaykipaq.)
•
Tsaynaw
ari wiyariy imanaw kichwa rimanachaw tukuy markakunachaw yuparnin huk niyanqanta: ari
, Ecuador rurinchaw;
, Perú nortinchaw;
, Ancash Perú chawpi-nortinchaw;
, Perú
surninchaw; y
, Boliviapa surninchawpis.
•
Kanan
wiyakuriy imanaw aymara rimanachaw huk niyanqanta:
, chawpin aymaranchaw, Perú marka chawpinchaw;
, Altiplano Boliviapa aymaranchawpis.
•
Hina
tsaynaw wiyariy imanaw
chaw,
chaw
itsa unaynaw huk niyanqantapis.
cd-rom, web-página nishqachawmi pitsqa chunka riqishqa palabrakunata wiyanantsikpaq churashqa kaykan. (Tsaynaw shamuq ediciónkunawanmi pachakyaq tsay qishpiyanqa). Llapan chunka isqun —watukashqa— markakunapaq, ayllushqa rimaynintam, kaychaw palabra palabrapa wiyantsik. Huk, pitsqa nishqanpaq llapan grabacióninkunata wiyanantsikpaqnam kay shutin hananchaw churashqata tanuriy: huk, pitsqa. Tsaypiq ichik shuyariy hina sunidukunapa archivun computadoraman cargakanyaq, ari winakanyaq (huk minutullam chaypaq computadoraqa itsa shuyatsimantsik).
Imanaw Kichwa aymara rimanapa sunidunkuna wiyakunqanta
Ama llakinashqa kashuntsu tsay wakin markakunachaw
tukuy niraq kichwata, tukuy niraq aymarata rimakuyaptin. Riquezatanawmi
tsay tukuy niraq markakunapa rimayninta rikanantsik. Tsay huk niraq kichwam huk niraq aymaram tsay
maypiq kay rimaykuna yurimushqanta alli yachatsimantsik. Ari, pikuna kay kanan rimaynintsikta unay rimakuyanqanta, pi may
nawpa yayantsik kayanqantapis tsaytam riqiyta yanapaamantsik. Maypiq paykuna yuriyamurqanta, imay kayman
wakman kichwankunawan, aymarankunwan chayamunqanta. Imanaw tsay unay yurimuq kichwa yurimuq
aymara wiyakunqanta.
cd‑romchaw hina web-páginachaw
puchapa, sección nishqapa, kay Kichwa aymara rimanapa sunidunkuna
patsatsishqa.
Kay sección pucha nishqata,
akranantsikpaq computadorapa pantallanchaw uma itsuq laadunchaw enlace nishqa kaykan. Munarqa tsayman tanuriy.
• Yanapakuq – Mana nakakunaykipaq yanapakuq nishqaman aywarinki y tsayman tanurinki, ari tanuriy. Tsaymi tsay imanaw llapan sunidukunata alli wiyakunqanta wiyarinki. Hina tsanaw páginatapis alli qawarinki.
• Palabrakunata paqtatsinan – Wiyariy chunka pitsqa kichwa aymara palabrakunata imanaw tukuy chunka isqun markakunchaw wiyakunqanta.
• Tukuy llaqta markakuna – Pantallaykichaw gentipa fotografiyanta rikariy, tsay gentipa grabashqa voznintapis wiyariy, maypiq kayashqantapis rikariy.
• Qampa rimayniyki – Qampa kikiykipa rimayniykipiq masta yachakuriy: maypiq shamunqanta, itsa maypiq qampa unay yayaykikuna shayamunqanta. Imay tiempu kichwa aymara yurinqanta. Imanaw kanan riqishqa llaqta markakunaman chaayamunqanta. Imanir kanan kichwa kanan aymara manana huklla kanan llaqta markakunachaw kayannatsu. Imanaw tsay tukuy niraq kichwa aymara qishpinqanta.
• Ortografía nishqan – Imanawtaq llapantsik kichwata aymarata qillqantsikman. Kay Kichwa aymara rimanapa sunidunkuna manam kichwa ayamrata qillqaytatsu yachatsimaashun. Imanaw karpis ima nirmi kichwa aymara wakpa kaypa ramakar tukuy niraq tikrashqanta, hina imanaw unay patsa kashqanta, tsay llapantam alfabeto unificado nishqan kayitsimaashun ari musyatsimaashun. Tsaytam kay sección nishqa kayiyta yanapamaashun. Imanirtaq kay alfabeto tsaynaw kaqtanaw patsatsiyashqa, ari munanqantanaw, ashinqantanaw. Imanirmi genti tsaynaw, hukllatanaw qillqayaanan. Imanirtaq genti kichwa aymara palabrakunata qillqayaptin huk ortografia nishqallawan qillqayaanan. Itsa hina tsaynaw qillqanan qallananchaw sasa kaptinpis.
Yanapayamankimanku
Yanapayamankimanku kay Kichwa aymara rimanapa sunidunkunata allitsayta.
•
Hina nuqakunata gustayamanmanchi tukuy wiyakuq kichwata
aymarata, tukuy markakunapiq (Argentinapiq, Colombiapiq) kaychaw grabayta.
Chunka pitsqa palabrakunata wiyatsikuyta munaptiykiqa, imanaw tsay palabrakuna
kikiyki markaykichaw wiyakunqanta wiyatsikuyta munaptiykiqa, kayman tsay grabashqayki
apatsikamuy. Tsaymi Kichwa
aymara rimanapa sunidunkunachaw shamuq ediciónkunawan qampa vozniykita tsaychaw
patsatsimushun.
• Kay kanan kichwapaq aymarapaq
chaskikuq página kastillanullachaw, inglésllachaw kananyaq
karpis, shamuq ediciónkunapaq hina kichwachaw, aymarachaw wiyakunantam
munayaa. Kikiyki munarqaa ari pwidirqa,
qampa kichwaykiman,
qampa aymaraykiman
kay páginata tikraratsimuy.
Kay página rurananchaw yanapayamayta munarqaa kayman tanuramuy, ari pikuna kay Kichwa aymara rimanapa sunidunkunata wiyatsikuyanqanta, patsatsikuyanqanta rikanaykipaq. Tsayta munaptiykiqa itsa qillqanakushunpis.
Kay
napakuq páginata huk markakunapa Kichwanchaw itsa Aymaranchaw
rikayta munaptikiqa mayqan ura kichakaqta shutikunamanpis tanuriy.
|
Kichwa: |
Ecuador |
Ancash |
|
Kichwa: |
Huancayo |
Cuzco |
|
Aymara: |
Jaqaru |
Altiplanupiq aymara |
Kay napakuq páginata ingléschawpis, kastillanuchawpis
llapan Kichwa aymara
rimanapa sunidunkunata riqiyta munarqa kaychaw liyiriy.