Jiwskunan Arkunsa
¡Jilatyi ujttamtha!
Neli
Bellezaqa aka qillqa jaqaruru muykpayawi.
Aka
“Jilatyi ujtamtha” naphra maya arkunna illnushtaki (qitrwa, aymara, kastillanu, inglisi) akna
klik sayayma.
¡Qitrwa aymara ishapma!
Akshatha sierratha jaqkuna qitrwa aymara arpanqa, jayas jintil achkapana jakapshqa tinkshirqayqhki. Arupna jakkirwa saktr’a achak tatiwshqa, qachi nurawi kultur andinana ukhaph rikuwkatapha illkir illkiriwkatapha.
Aka ajts’a markkuna qitrwa, aymara chuqtatawi ujts’ph andina Ecuador markapha, Pirwa markapha, Bolivia markapha. Watqa aka war ijrana qawna qitrwa aymara mujchatha mujchatha ar qallyawi illkir illkir markkunna. Aka cd-romna, aka web qillqna ishpiriwki qamishasa jaqkuna saki arkuna maya rijyunhna yatyriwktanwa. Yatyiriwktanwa athtraqa qamishasa, qusitasa, qawitasa jalshuwi ak illkir illkiri arkuna.
Aka ujtkirna ishpatna qamisha may wara ijrana maya qitrwna aymarna saktna. Ishapnushtaki juchquña kuyayma kursuru illkiri aru anqaphru irthapma aka manqhna (munmana klik sayayma). ¡Sampacha nurt’ma asha! (Ishishi sunidkuna ishpishkityi, akna klik sayayma Yanhishi naphrasa illnushtaki.)
•
Ishpanushtaki qamishasa qitrwa aru sanushu
markna, Ecuador shallqna;
na, ariya Pirwa namp’asupna;
hna, Ancashna, Pirwatha ariy-phiya
rijyunhna;
na, Pirwa manharu;
na, Bolivia manhasupna.
•
Akishqa ishapma qamishasa saktna “maya” aymara arna,
aymarna qaw phiya Pirwa markanki;
npsa, altiplano pampa Bolivia
markna.
•
Akishqa ishpiriwktna qamisha sakna
“maya”
na,
anpsa, jayasa wat ampta.
Jiwskunan arkunsqa illayki pichq trunka illt’ata arkuna akhama ishpishkiri (maya ujtkir qillqna atrhi arkuna irthapatna). Jumaqa ishpiriwtawa qamisha sanushu arkuna ak trunk isquña rijyunhkunna qawna utawtna. Ishapnushtaki “maya”, “paja” numiru grabasyunhkuna, mayna pajna klik sayayma, narayma kumputadura phuqnushphkama (narayma tump ukha).
¿ Qamishasa Jiwskunan Arkunsa ishpishki?
Qitrwa aymara illkir illkiriwa rijyunhankiwa ishawa ñaknushtakityi; akaqa kultur andinana illkir illkiriwkatphwa, rikuwkatphwa. Aka illkir illkiriwkataqa yanhishkushtu amura musnushtaki qawkna yuriwi qitrwa aymara, sakushtupsa jayas jintil achakkunatha, qachitha ak arkuna arki akisha… ¿Qawinas yuriwi? ¿Aykapas illkir illkir rijyunharu puriwi qawkna akishuru uthnuquski, jayasa arkuna apshushu?¿Qamishas jayas qitrwa, jayas aymaraqa ishpishkna jintil achkasna watpanqa?
cd-romnpsa internet qillqanpsa illayktna Jiwskunan Arkunasa kikipha kuntinidu phiyantskhaski. Qillq ill munkatama klik sayayma maya naphrar apaykiriru, ariy ts’iqa nanp’asn janawkirna.
• Yanhishi – Yatrhiwpna, klik sayayma Yanhishna yatynushtaki qamisha ishapha ukhapha sunidja, naphrkuna amurtraqa illnushtaki.
• Arkuna kumparatna – Ishapma qamishasa pichq trunka illt’ata arkuna sajishki paj trunk rijiyunh ijrana qitrwa arna, aymara arnpsa.
• Rijiyunhkuna – Futkun illma jaqkunana ak grabasyunhasna ishpishki, rijiyunhna
qawkna jakarqayki.
• Qamisha iskriwnushu – ¿Qamishas jaqar aymar iskriwnushu? Aka Jiwskunan Arkunsa ishawa yatychinushstakityi qamisha iskriwa aka arkuna; watqa amura illsanqa qamisha qitrwa aymara mayshki akn mayn rijiyunhna, qamshawna jayas wat ampta ak yatynushkuna yanhishkushtuwa amur illa qachwira alfabit katnushtaki andina arkuna iskriwnushtaki. Ak iskriwat qillqawshqa ishapa qallayktna qusitasa ak alfabeto nuraski, qamisha jaqkuna iskriwnushptaki arkuna mayachna; qusitasa askktna jaqiru iskriwa mayachna; ukhmawipna may war ijrna illkir illkiri iskriwki; akaqa tumpach illt’atawa jiwstaki.
¿Yanhshiriwkushta?
¿Yanhshiriwkushta amurshuya
ak Jiwskunan Arkunasa?
•
Grabasyunha irthap munktna qitrwa aymarkuna maya rijiyunhanpsa (may markapsa,
Argentinanpsa Colombianpsa).
Ishpanushptaki qamishasa saktna ak pichq trunka arkuna markmana,
ukath apyutma may grabasyunha artamwa irthapatna may ujtkir qillqna ak Jiwskunan
Arkunasna.
• Ants chiqawa ak mayach “Jilatyi ujtamtha” naphraqa atrhi arunkiwa; akisha Jiwskunan Arkunsqa kastillanu inglischankirwa. Narayktanrwa ujtkir qillqkuna janwani qitrwa aymara arkunna, may rijyunhn ijrnatha aymarkuna. Jum kikma yanhshiriwkushta may arutha aqkipawta jaqaruru qamisha arki jaqkunaqa markmana.
• Chiqapäskiwa uka maya “Suma puriniri” laphi ukankiwa may maya arunaka,
jichhaxa Jiwskunan Arkunasa inglisanaki kastillanunaki uñasi.
Jan ukasti, suyañani jutiri qillqawinakana utjaskiwa maya maya
arunakasa, jichhasti arunakasti qhichwa, aymara walja markanakana.
Juma kipka yanapt’apxitasmawa yatipxsta, kunawsasti
jumasti arukiptaytati aymararu qhichwaru juman markamanjama.
Yanhishish munkushta, akna klik sayayma yatynushtaki qachisa Jiwskunan Arkunasa nurarqayki, qamishasa najkunaru iskriwnushu.
Qitrwa: |
Ecuador |
Áncash |
Qitrwa: |
Huancayo |
Qusqu |
Aymara: |
Jaqaru |
Qullaw aymara |
Ak “Jilatyi ujttamtha” naphra qillqt’iriwktna, ukhaph Jiwskunan Arkunasa
yatyriwktna inglisina kastillanunpsa.